Zelfbeheer openbaar groen vergroot leefbaarheid tegen zelfde kosten

Dit blijkt uit een effectstudie van de Wetenschapswinkel van Wageningen UR (University & Research centre) in opdracht van de wijkbewoners verenigd in de stichting Terra Bella.

De bewoners laten zien dat je niet hoeft in te leveren op moderne verworvenheden als wooncomfort en mobiliteit als je ecologische principes leidend laat zijn. EVA-Lanxmeer is een sterk voorbeeld van duurzaam omgaan met hulpbronnen, de leefomgeving en met elkaar. Inmiddels zijn er, geïnspireerd door EVA-Lanxmeer, in Zutphen, Amersfoort en andere gemeenten vergelijkbare initiatieven.

Ook in ecologisch opzicht blijkt EVA-Lanxmeer interessant. De wijk kent een rijke flora en fauna en herbergt veel soorten die bijzonder zijn voor de ecologie van Nederland. Zo zijn er naast iconen als de Gewone Grootoorvleermuis en de IJsvogel, diverse Rode-lijstsoorten aangetroffen, zoals de Groene Specht, de Spotvogel en de Kemphaan, de nachtvlinder Populierengouduil en de plant Kamgras. Door het ontbreken van gestructureerd verzamelde gegevens over flora en fauna konden de onderzoekers nog geen wetenschappelijk oordeel vellen over de biodiversiteitontwikkeling in de wijk. Om dat in de toekomst wel te kunnen, hebben ze een monitorsysteem ontwikkeld. Op dit moment zetten enthousiaste vrijwilligers daarmee de eerste stappen. Om de continuïteit te waarborgen, adviseren de Wageningse onderzoekers om nieuwe bewoners actief bij het beheer van het openbaar groen te betrekken.

De Culemborgse wijk EVA-Lanxmeer (1997) is een duurzame woon- en werkwijk. In samenwerking en overleg met de gemeente onderhouden bewoners een groot deel van het wijkgroen op een ecologische wijze. Ook de centraal in de wijk gelegen boomgaard van Waterwinbedrijf Vitens wordt onderhouden door de bewoners in ruil voor het vruchtgebruik. In 2004 tekende stichting Terra Bella voor het eerst een vijfjarige beheerovereenkomst met de gemeente en Vitens. Daarmee konden de partijen het beheerbudget zo inzetten dat meer maatwerk, kwaliteit en betrokkenheid bij het openbaar groen werd gecreëerd. Deze overeenkomst is in 2009 opnieuw met vijf jaar verlengd.

Stichting Terra Bella is de werkgroep van de Bewonersvereniging EVA-Lanxmeer die zich inspant voor het beheer van het openbaar groen in de wijk. De wijk vervult een voorbeeldfunctie voor gemeenten en burgers in binnen- en buitenland op het vlak van duurzame stedenbouw en participatief beleid. Voor elk kalenderjaar wordt een beheerplan gemaakt, waarin staat wat de bewoners zelf (laten) uitvoeren en welk deel de gemeente uitvoert. De gemeente blijft echter eindverantwoordelijk. Twee maal per jaar voeren ze samen een controle (schouw) uit.
Het verlengen van de eerste overeenkomst met een tweede termijn van vijf jaar was aanleiding voor Terra Bella om een effectstudie uit te laten voeren naar de effecten van vergaande bewonersparticipatie in het groenbeheer. Wat is het effect op (1) de leefbaarheid in de wijk en (2) op het gemeentelijk groenbeheer? Kan de gemeente deze manier van werken ook in andere wijken toepassen? Wat kunnen andere gemeenten ermee? En (3) wat is het effect op de soortenrijkdom?

Met de effectstudie wil de stichting lessen trekken voor de toekomst van het zelfbeheer. Door de resultaten breder uit te dragen, wil ze haar ervaringen delen met vergelijkbare (toekomstige) initiatieven elders. Het één op één kopiëren van de gehanteerde werkwijze naar een ‘gewone’ wijk is niet reëel. Dit neemt niet weg dat er wel degelijk onderdelen van de werkwijze zijn aan te wijzen die ook voor andere bewoners in andere wijken als voorbeeld en spiegel kunnen werken.